Ba al zenekien?... Donostiari buruzko 7 datu berezi

Donosti Feeling
2022 Abe 20

did-you-know-restaurants

Bazenekien Donostiak Michelin izar gehiago dituela metro koadroko munduko beste edozein hirik baino?

Biztanleko Michelin izar gehien dituena izanik, Donostia-San Sebastiánek munduko beste edozein gastronomiaren hiriburuk baino distira handiagoa isurtzen du. Badituzu izar bana duten sei jatetxe (Alameda, Elkano, Kokotxa, Mirador de Ulia, Zuberoa), eta are, hiruna izar dituzten hiru jatetxe ere (Akelarre, Arzak, Martin Berasategui), zure gustuen edo aurrekontuaren arabera ($100 - $250+ biztanleko). Otordu informal baterako jatetxe asko daude ere, eta nahi beste pintxo-taberna. Jateko gure toki gogokoenen detaile eta gomendio gehiago biltzeko, bisitatu: sansebastiandetails.com/food.

did-you-know-balenciaga

Bazenekien Cristóbal Balentziagak bere lehen tailerra Askatasun hiribidean ireki zuela 1924an?

Gipuzkoako paisaia zoragarriak talentu handi askoren inspirazio-iturri izan dira betidanik, hasi idazle eta artistetatik eta arkitekto eta diseinatzaileetara. Horietako batek, Cristóbal Balentziagak, izen bereko modako marka sortu zuen. Autodidakta zen hezibidez, bere asmamena ateratzen utzi besterik ez zuen egin eta, 22 urte zituela, bere lehen tailerra ireki zuen Donostian. Gerora, Gerra Zibila zela eta, Parisera lekualdatu zen, eta beti eutsi zion euskal gogoari. Balentziagak uste zuen egunero erabiltzeko arropak sinpleak eta soilak izan behar zirela, eta ez gaueko arropek izan behar zuten sofistikazio eta ponperiadunak. Haren bezeroek, tartean zirela Espainiako errege-familiako kideak, biziki maite zuten Balentziaga. Modako diseinatzailearen ondarea bere sorterri Getariako Cristóbal Balenciaga Museoan gorde dute, maitasunez.

did-you-know-ssirimiri

Bazenekien zer esan nahi duen «zirimiri»k?

Euskal Herriaren iparraldea eskualde bereziki euritsua da, Mediterraneo eguzkitsuaren oso bestelakoa. Bertako herritarrek txantxetan hitz egin dute Euskal Herriko eguraldiaz, eta hitz bereziak dituzte euri-langar, euri eta ekaitzei deitzeko.  Meteorologia-fenomeno batzuk iruzurtiak dira. Ez zara harritu behar aterkia eraman eta, hala ere, bustitzen bazara: esan nahi du zirimiriak busti zaituela. Tanta oso finak dituen euria da, goitik behera baino, flotatzen duena; ondorioz, prezipitazio horizontaleko efektua sortzen dute. Euskal herritarrak kexu dira zirimiriaz, baina inspirazio-iturri ere bada, eta hainbeste, non taberna eta lurrinei ere izen hori jarri dieten.

did-you-know-waves

Bazenekien Donostiako bagak (olatuak) 30 metro izatera hel daitezkeela neguan?

Kantauri itsaso eder eta barea pizti amorratua bihur daiteke neguan; haren erauntsiek talka gogorrez astintzen dute kostaldea, eta txikitu egiten dituzte tartean aurkitzen dituzten eraikinak. Ez dizugu gomendatzen kreatura basa horri gehiegi hurbiltzea, baina toki babestu batetik behatzea bizipen itzela da. Turista ugari, hain zuzen, neguko eguraldi txarreko aldian joaten dira Donostiara, 30 metro altu izatera hel daitezkeen baga kementsuez eta erraldoiez gozatzera. Urgull mendiko behatokitik ikus ditzakezu, justu Paseo Berriaren gainean, hain zoragarria da eskaintzen zaigun ikuspegia. Baga-behatzaileen beste toki interesgarri bat Haizearen orrazia da, Kontxako badiaz justu bestaldean dagoen monumentua. Eduardo Txillida donostiarrak egindako maisu-lan horretan, haizearekin dialogo eder bat sortzen da haizearen, bagen eta kostaldeko ikuspegien artean.

did-you-know-hemingway

Bazenekien Ernest Hemingway Urbieta kalean bizi izan zela Fiesta bere eleberria idazten zuenean?

Donostiako jendarteko bizitzak pertsona ospetsu asko erakarri izan ditu beti hirira; bertako kulturaz eta denbora-pasez disfrutatzeko joaten dira hara. Hori izan zen Ernest Hemingway Estatu Batuetako idazle ospetsuaren kasua. Toki hau bisitatu zuenean inguruotako berebiziko natura, sukaldaritza eta tradizioez maitemindu zen. Adibidez, Sanferminekin liluratuta geratu zen, Iruñean udan ospatzen direnak. Entzierro ospetsuek erakarri zuten gehien; Iruñeko entzierroetan, zezen amorratuen aurrean korritzen dute ehunka gaztek, adar zorrotzak ukitzen saiatzen dira, eta zorteari tentatzen. Idazleak bizipen hori erakutsi zuen Death in the Afternoon bere liburuan Bere beste idazlanetako bat, Fiesta (jende dirudunen talde batek Euskal Herriko turismo-lekuetara egindako bidaiari buruzkoa), Donostian idatzi zuen.

did-you-know-gilda

Bazenekien Donostian gehien jaten den pintxoak Rita Hayworthek antzeztu zuen heroiaren izena daramala: Gilda?

Esaten da Espainia iparraldeko lehen pintxoa duela hirurogei urte baino gehiago sortu zela. Garai haietan, tabernek olibaz, piperminez eta bokartez (antxoez) lagunduta ateratzen zieten ardoa bezeroei. Halako batean, bezeroetako batek erabaki zuen denak aldi berean probatzea, eta hiru osagaiak, orduan, txotx batean ziztatu zituen, eta jan. Emaitza hain ona izan zen, non Euskal Herri gehienean hasi ziren aperitibo hori zerbitzatzen. Geroago, oliba, pipermin eta bokartaren konbinazioari «gilda» deitu zioten, Gilda estatubatuar filmeko heroiari erreferentzia eginez (1946). Bertan, Rita Hayworthek emakume gazte, burutsu, gogotsu eta ausart bat antzezten zuen. Euskal herritarren arabera, horiek dira bete-betean pintxo «berde, gazi eta pixka bat minak» izan behar dituen ezaugarriak.

did-you-know-pasaban

Bazenekien Edurne Pasaban Lizarribar euskal alpinista izan zela munduko hamalau zortzimilakoetara igo zen lehen emakumea?

Onartu behar dugu Euskal Herriak, sukaldaritza paregabea eta artista dohaintsuak ez ezik, emakume ausartak dituela, munduan goren-gorenera heltzeko prest. Edurne Pasaban, 1973an jaioa, da emakume horietako bat. Haurtzarotik, Tolosako bere jaiolekutik gertu aurkitzen zituen harkaitz malkarrak eta pareta bertikalak eskalatzen zituen. 28 urte zituela, bere gailur gorena izan dena eskalatu zuen, munduko garaiena ere badena…: Everest. Harrezkero, ezin zen jada geldirik geratu. Gailurrak bata bestearen atzetik hartu zituen oinpean, mendizaleen artean aintzaz jantzi zen arte. Edurne Pasaban izan zen 8.000 metroz gorako 14 tontorretara igo zen lehen emakumea.

 

X